ایا جامعه ایران از منطقه امن روانی خود خارج شده است ؟

سیدحمید مجتبائی – زاگرس آنلاین

پیش از هر چیز، بیایید ببینیم منطقه امن در روانشناسی یا کامفورت زون چیست و به چه حالتی از ذهن اشاره دارد. جودیث باردویک (Judith Bardwick) متفکری است که در سال ۱۹۹۱ این عبارت را برای بار نخست در کتابش تحت عنوان «خطر در منطقه امن (Danger in the Comfort Zone)» به کار برد. او در این اثر منطقه امن را این‌گونه توصیف می‌کند:

منطقه امن به حالتی رفتاری اشاره دارد که طی آن شخص اضطراب و استرسی احساس نمی‌کند، الگوهای رفتاری محدودی دارد، معمولا تغییر و پیشرفتی در عملکردش مشاهده نمی‌شود و از پذیرفتن ریسک دوری می‌کند.

خارج شدن از منطقه امن ذهنی علاوه بر بهبود عملکرد با مزایای متعدد دیگر همراه است. در این بخش ۴ مورد از مهم‌ترین این مزایا را به‌طور مختصر معرفی خواهیم کرد.

۱. خودشکوفایی

۲. رهایی از ذهنیت ثابت و یافتن ذهنیت رشد

۳. انعطاف‌پذیری و غیرشکنندگی

۴. خودبسندگی

در جریان های متلاطم سیاسی و اجتماعی در ۴ دهه گذشته دوران جمهوری اسلامی در مقاطع مختلفی بخش های مختلف جامعه از عموم مردم تا سیاستمداران و کنشگران اجتماعی بارها تا مرز خروج از این ناحیه امن روانی پیش روی کرده اند و گاهی بر آن غلبه کرده و شاهد پیشرفت های چشمگیری در کشور بوده ایم .

سوال اصلی اینجاست که آیا برآیند جمهوری اسلامی پس از انقلاب ۵۷ توانسته از منطقه امن خود خارج شود ؟

مصادق های بارز خروج نظام از منطقه امن خود چه بوده و چقدر به تحقق اهداف آن کمک نموده است ؟

انچه مسلم است در میان انبوه قدرت های سیاسی و منطقه ای و با حضور جریان های عظیم سرمایه گذاری در شرق و غرب ، اگر جمهوری اسلامی برای رسیدن به اهداف خود ، قصد خروج از منطقه امن روانی را نداشته باشد ، با مشکلات بزرگی در هویت و ماهیت روبرو خواهد شد .

به عنوان مثال شکستن تابو مذاکره با عربستان سعودی که تا چندی پیش دشمن شماره ۱ جمهوری اسلامی در منطقه به حساب می آمد و آغاز همکاری و مذاکره و رفع مشکلات و تفام بر سر مسائل کلیدی ، سهم بسزایی در کاهش فشار های سیاسی و منطقه ای بر روی جمهوری اسلامی داشته و از طرفی نتایج آن در بهبود وضع معیشتی و روانی مردم ظهور خواهد کرد .

پس به طور واضح می توان نتایج سیاسی و امنیتی خروج جمهوری اسلامی از منطقه امن روانی که برای خود ساخته است را در بهبود روابط دیپلماتیک و گسترش مراودات سیاسی و امنیتی و تجاری با کشور های همسایه ایران مشاهده نمود .

تجربه خروج از منطقه امن روانی می تواند در ابعاد داخلی و بین المللی در حوزه های دیگر سیاسی و اجتماعی نیز بکار گرفته شود .

قطعا با اتخاذ رویه های متنوع و جدید تر برای تغییر الگوی رفتاری جمهوری اسلامی در مسائل داخلی نیز می تواند زمینه های شکوفایی را در داخل کشور نیز فراهم نماید.

یکی از محور های اصلی مشکلات زیرساختی در جمهوری اسلامی بویژه در ۲۰ سال گذشته ، قدرت بسیج کنندگی احاد مردم در جهت برنامه های سیاسی و اقتصادی بوده است . از جهت بکارگیری نیرو های مردمی در حل مشکلات و اهمیت آن در رفع مسائل جاری کشور در دو دهه گذشته جمهوری اسلامی با چالش های متعددی رو برو بوده است .

به عنوان مثال در مسئله بنزین ، نبود انسجام داخلی و بسیج عمومی برای مقاومت در برابر مشکلات اقتصادی ، منجر بروز بحران های جدی سیساسی امنیتی و اجتماعی گسترده در کشور گردید و با کوچک ترین تحریک دشمن خارجی ، شعله اختلافات داخلی منجر به تخریب گسترده و نا امنی داخلی گردید.

در حایکه در تجربه مشابه در کشور ترکیه ، افزایش قیمت سوخت خودرو از ۲۳ لیر ترکیه به بیش از ۳۴ لیر به ازای هر لیتر سوخت بنزین ، اثر چندانی در انسجام ملی و شورش های خیابانی نداشت . در حالیکه فقط چند ماه از انتخابات ریاست جمهوری تارکیه می گذرد و کشور  ترکیه ابستن حوادث سیاسی است اما اب از آب تکان نمی خورد .

مردم و منطقه امن روانی

آنچه به عنوان پدیده ای جدید در جامعه ایران قابل مشاهد ه است این است که مردم به تدریج از منطقه امن روانی خود خارج شده و در جنبه های مختلف فردی و اجتماعی در حال تحرکات جدیدی برای ایجاد شرایط متفاوتی در زندگی خود و اطرافیان شان هستند . جای تردیدی نیست که همواره مردم و جامعه از حاکمان و سیاستمداران در تغییرات زیربنایی پیشرو تر و پشگام تر هستند و سیاستمداران و حاکمان همیشه در پی مردم حرکت کرده اند .

اما این نقطه عزیمت حکومت برای پر کردن فضای خالی ایجاد شده در اثر حرکت های اجتماعی در بازه زمانی مشخص باید انجام شود و حکومت بدنبال مسیر حرکت مردم گام هایی را به پیش بردارد . اگر این گامهای مهم دولت ها به درستی و به موقع برداشته نشود ، شکاف های عمیق اجتماعی شکل خواهد گرفت که در بزنگاه های سیاسی و بحران های ملی ، دست دولت و حکومت را خالی خواهد گذاشت .

جمهوری اسلامی و حفظ نظام

نظام جمهوری اسلامی باید بر اساس شعار کلیدی حفظ نظام از اوجب واجبات است در جریان های سیاسی و اجتماعی نقش کلیدی و راهبری خود را بدرستی ایفا نموده و اجازه ندهد تا فضای خالی بین خود و مردم را دشمن یا فاصله های دولت – ملت پر کنند . جمهوری اسلامی می تواند با یک گام بلند و موثر با خروج از منطقه امن روانی خود و با نگاه عمیق تر به مسائل اجتماعی از جمله فرهنگ مردم ، حجاب ، مبارزه با فساد در ساختار اقتصادی و سیاسی و خیلی زمینه های دیگر ، زمینه شکل گیری وفاق ملی و افزایش محبوبیت جمهوری اسلامی در میان آحاد مردم را فراهم نماید .

این حرکت استراتژیک جمهوری اسلامی می تواند تضمین کننده تداوم خدمات جمهوری اسلامی به مردم ایران در سالهای آینده و دهه های بعد باشد . میراثی که زمینه شکل گیری ایران یکپارچه و متحد را تقویت و تثبیت خواهد نمود .